Μια εβδομάδα «αποτοξίνωσης» από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
ήταν αρκετή για να μειώσει αισθητά τα συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης και αϋπνίας σε νεαρούς ενήλικες, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open.
Οι ερευνητές παρακολούθησαν 295 νέους, 18 έως 24 ετών, οι οποίοι εθελοντικά αποφάσισαν να μειώσουν δραστικά τη χρήση των social media. Μετά τις οδηγίες να τα αποφεύγουν όσο γίνεται, ο καθημερινός χρόνος χρήσης περιορίστηκε κατά μέσο όρο στα 30 λεπτά, από σχεδόν δύο ώρες. Πριν και μετά το «διάλειμμα», οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ερωτηματολόγια για την ψυχική τους κατάσταση και τις διαδικτυακές συνήθειες.
Τα ευρήματα
Τα αποτελέσματα έδειξαν μείωση 16,1% στα συμπτώματα άγχους, 24,8% στην κατάθλιψη και 14,5% στην αϋπνία, με τις πιο έντονες βελτιώσεις να παρατηρούνται σε όσους είχαν ήδη σοβαρότερα συμπτώματα. Αντίθετα, τα επίπεδα μοναξιάς δεν μεταβλήθηκαν — πιθανώς επειδή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συμβάλλουν θετικά στην κοινωνικοποίηση και επικοινωνία.
Ο επικεφαλής της μελέτης, δρ. Τζον Τόρους από το Harvard Medical School, διευκρίνισε ότι η μείωση των social media δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη θεραπεία, αλλά μπορεί να λειτουργήσει ενισχυτικά. «Αν ήδη βρίσκεστε σε θεραπεία, αξίζει να δοκιμάσετε αν η λιγότερη χρήση βοηθά», τόνισε. Προειδοποίησε, ωστόσο, ότι τα ευρήματα δεν αποτελούν οδηγό θεραπείας, καθώς οι συμμετέχοντες είχαν ήπια συμπτώματα και υπήρχε μεγάλη διαφοροποίηση στις αντιδράσεις.
Το ενδιαφέρον των νέων ήταν υψηλό — η μελέτη προσέφερε αμοιβή 150 δολαρίων — όμως οι δοκιμασίες απέδειξαν ότι η αποχή από πλατφόρμες όπως το Instagram, το TikTok και το Snapchat ήταν πολύ δυσκολότερη από το Facebook και το X. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες πέρασαν ελαφρώς περισσότερο χρόνο στο κινητό, γεγονός που υποδηλώνει ότι το όφελος δεν προέρχεται από τη μείωση του χρόνου μπροστά σε οθόνη, αλλά από την απομάκρυνση από επιβλαβείς διαδικτυακές συμπεριφορές.
Η μελέτη δημοσιεύεται σε μια περίοδο έντονης συζήτησης για την επίδραση του χρόνου που περνάμε μπροστά στην οθόνη στην ψυχική μας υγεία. Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν το smartphone βασικό υπαίτιο της επιδείνωσης της ψυχικής υγείας των νέων, ενώ άλλοι ζητούν προσοχή, επισημαίνοντας ότι μεγαλύτερη σημασία έχει το «πώς» παρά το «πόσο» χρησιμοποιεί κάποιος το διαδίκτυο.
Οι περιορισμοί της έρευνας
Κάποιοι ειδικοί αμφισβήτησαν την αξία της μελέτης, καθώς δεν επρόκειτο για τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή και οι συμμετέχοντες ενδέχεται να επηρεάστηκαν από τις προσδοκίες τους. «Χωρίς ομάδα ελέγχου, οι αριθμοί αυτοί δεν έχουν νόημα», σχολίασε ο καθηγητής Κρίστοφερ Φέργκιουσον.
Άλλοι, όμως, είδαν τα αποτελέσματα πιο θετικά. Ο Μιτς Πρίνστιν, επικεφαλής επιστήμονας της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης, σημείωσε ότι οι μικρές αποχές από τα social media «φέρνουν συχνά γρήγορη βελτίωση», προσφέροντας μια απλή και δωρεάν λύση που μπορεί να ενθαρρύνει γονείς και νέους.
Οι μέχρι τώρα έρευνες για τα «ψηφιακά detox» είναι αντικρουόμενες: άλλες δεν βρίσκουν καμία επίδραση, ενώ κάποιες μιλούν για μικρά αλλά υπαρκτά οφέλη. Ο δρ. Τόρους εκτιμά ότι η ποιότητα των μελετών είναι συχνά χαμηλή και πιστεύει πως μελλοντικές έρευνες θα επιτρέψουν πιο στοχευμένες συστάσεις. Δεν υποστηρίζει καθολικές απαγορεύσεις, καθώς, όπως λέει, μπορεί να οδηγήσουν σε «ανεπιθύμητες συνέπειες».
Η καθηγήτρια Τζιν Τουέιντζ χαρακτήρισε τη μελέτη «ακόμη μία ένδειξη» ότι ο περιορισμός των social media μπορεί να ωφελήσει όσους αντιμετωπίζουν κατάθλιψη. Επισημαίνει, πάντως, ότι το ζητούμενο είναι η διάρκεια: «Αν οι άνθρωποι επιστρέψουν γρήγορα στις παλιές συνήθειες, τα οφέλη δεν θα διαρκέσουν».
